Kết quả sáng tác bằng tiếng Nhật
 

Đánh giá của Trưởng ban Giám khảo tiếng Việt - Nhà văn Nhật Chiêu

Một mùa thơ Haiku

Nhật Chiêu

(Cố vấn cuộc thi sáng tác thơ Haiku)

Chưa đầy một mùa trong năm, gần bốn ngàn bài thơ haiku gởi về cho cuộc thi haiku lần đầu tổ chức tại Việt Nam, tạo nên một mùa thơ haiku như một cơn mưa giữa mùa mưa.

Thơ haiku tiếng Việt chen kề tiếng Nhật như muốn hòa âm và đồng vọng, như muốn vượt thóat cái vỏ ngôn ngữ mà đến với nhau. Cuộc hòa điệu tâm hồn của các dân tộc có thể khởi đầu từ thơ ca.

Dưới cái nhìn của thơ ca, thế giới hiện ra như là giai điệu đầy hơi thở sự sống. Ở đây và bây giờ. Khoảnh khắc và vĩnh cửu. Cái nhỏ và cái lớn.

Những người làm thơ haiku trong cuộc chơi này dẫn ta vào giai điệu ấy.Vừa nghe mưa rơi, tôi vừa bất ngờ bắt gặp bài thơ đầy âm vang vô thanh này:

Con cá thở

Bọt bong bóng vỡ

Mưa phùn

(Nguyễn Thế Thọ - Đà Nẵng)

Hãy lắng nghe cá thở, nghe niềm vui của cá. Hãy lắng nghe bọt nước, nghe mưa phùn, nghe giai điệu tinh tế ấy của đời!

Cùng tác giả này, ta lại thấy:

Đóa hướng dương

Nhú trong vườn cỏ

Ngày không mặt trời

(Nguyễn Thế Thọ - Đà Nẵng)

Giữa khát vọng và thất vọng, là đóa hướng dương ấy, trong một ngày không nắng. Vượt lên niềm vui và nỗi buồn là đóa hướng dương ấy. Đóa hoa ấy sống trong sự vắng mặt của mặt trời mà vẫn không tuyệt vọng. Đó mới thật sự là…hướng dương.

Khi thơ haiku làm cuộc viễn du khắp thế giới thì nguyên tắc về KIGO (quý ngữ, hay từ chỉ mùa) không nhất thiết phải tuân thủ. Tuy nhiên, bài haiku sau đây lại dùng “từ mùa” rất tuyệt:

Cúc áo bung ra

Một  cõi trắng ngần

Hạ đến

(Trần Đức Việt – Bình Định)

Có một vẻ đẹp hiện đại, đầy gợi cảm trong bài thơ trên. Ta cảm nhận được cái nóng hổi của mùa hạ và hơi mát tinh khiết của một làn da. Mùa thay áo đổi. Giao cảm giữa người và mùa.

Giữa thời hiện đại, thơ haiku vẫn kéo mọi người về với mùa, với thiên nhiên, với trăng:

Trên đầu ngọn cây

Khỏang trống nơi cành khô gãy

Một mảnh trăng lấp đầy

(Phan Thị Kiều Trang - TPHCM)

Hai nửa vầng trăng

Chơi vơi đầu ngọn sóng

Trong cuộc kiếm tìm nhau

(Trần Thị Bích Liên - TPHCM)

Tuy vậy, đó cũng là thiên nhiên trong âm thức hôm nay:

Những chiếc lá vàng

Xoay tròn điệu valse

Nhạc gió

(Vũ Tam Huề - TPHCM)

Ngay cả cái cô tịch thường thấy trong thơ haiku xưa vẫn được cảm ứng trong một tương chiếu bất ngờ:

Cánh chim hải âu

Đáp xuống cột buồm lão ngư

Hai chấm đen trên biển

(Chinh Văn - TPHCM)

Cánh chim và ngư ông giữa biển trời mênh mang vừa gần gũi vừa biệt lập. Có tương duyên mà vẫn cô đơn.

Thơ haiku nói bằng hình ảnh, thường tránh suy lý. Nhưng đôi khi cũng có thể dung hợp, như  bài thơ sau đây:

Vượt lên từ biển mây

Fuji nâng mặt trời đỏ rực

Gởi trái chín tặng đời

(Nguyễn Bão – Hà Nội)

Đảo hoang

Chim én về làm tổ

Nhựa ấm dần trong cây

(Hà Thiên Sơn - TPHCM)

Thời gian

Mắt thuyền không khép

Bến sông xưa ngược chèo

(Văn Luân – Đà Nẵng)

Hình ảnh “Mắt thuyền không khép” và “bến sông xưa” liên kết với khái niệm “thời gian” tạo nên cái đẹp sinh động và gợi mở nhiều ý nghĩa.

Sự khôn cùng và giấc mơ là đề tài cho một bài haiku đơn sơ mà đầy tình người:

Bé gái

Nhặt mảnh chai

Mơ chiếc hài cô tấm

(Trần Đức Việt – Bình Định)

Vậy là cô Tấm đi vào thơ haiku trong thời chúng ta sống, trong ước vọng và thương yêu, trong bình thường và  cái đẹp.

Trong cuộc chơi đầy hào hứng, những người tham gia ngay bước đầu đã thể hiện tình yêu say đắm của mình đối với thơ ca, con người và thiên nhiên.

Cuộc thi chứng tỏ rắng haiku có thể biểu hiện trong tiếng Việt giàu hình tượng và nhạc điệu. Tiếng Việt có thể phát tiết tinh anh trong thể thơ đặc biệt cô đọng này của Nhật Bản.

Nhân loại gặp nhau trong một chén trà, có một nhà văn đã nói như thế. Và ta có thể thêm rằng, chúng ta gặp nhau, đón đợi các người bạn và bắt gặp bản thân mình trong những vẫn thơ tinh tế mang tên là haiku.

Bài thơ tiêu biểu sáng tác bằng tiếng Nhật

Giải 1 (No. 281  Trần Hồng  Thục Trang)     

春巡り

過ぎし日想う

窓の外

haru meguri

sugishihi omou

mado no soto

mùa xuân đang đến

nghĩ về ngày tháng qua

　　　bên ngoài cửa sổ　　　 ※

晴れた空

春の歌声

風に舞う

hareta sora

haru no utagoe

kaze ni mau

bầu trời xanh trong

tiếng hát của mùa xuân

　　　　múa bay theo gió 　　※

蒸し暑い

夏のお昼寝

蝉の声

mushi atsui

natsu no ohirune

semi no koe

nóng bức

giấc trưa nồng

　　　　　tiếng ve kêu　　　　※

Giải 2 (No. 1  Ngô Hải Nam)

燃え尽きた

タバコ見下ろし

恋の灰

moe tsukita

tabako mioroshi

koi no hai

cháy rụi

dụi tắt tàn thuốc

　　　　　tro bụi tình yêu　　　　※

Giải 2 (No. 295   Nguyễn Ngọc Tâm)

青空に

日のオレンジが

熟れている

aozora ni

hi no orenji ga

urete iru

trời xanh

trái cam mặt trời

ửng đỏ

Giải 3 (No. 8   Hoàng Long)

雨がふる

生き返るダンス

草や花

ame ga huru

ikikaeru dansu

kusa ya hana

mưa rơi

cỏ hoa nhảy múa

điệu vũ hồi sinh

Giải 3 (No. 43   Lê Thị Bình)

桃の花

紅河の流れ

ハノイかな

momo no hana

kouga no nagare

hanoi kana

hoa đào

dòng nước của sông Hồng

　　　　　Hà nội đấy　　　　※

Giải 3（No.339   Huỳnh Phi Diệp）

春浅し

暁知らず

布団篭り

haru asashi

akatsuki shirazu

huton komori

xuân chưa đến

không biết bình minh

　　　　　　cuộn chặt trong chăn 　　　※

Giải khuyến khích（No.249   Vũ Thị Hằng）

月光り

蟋蟀嘆く

霜帯びる

tsuki hikari

koorogi nageku

shimo oburu

dưới ánh trăng

dế kêu than

        sương bao phủ        ※

Giải khuyến khích（No.283    Đặng Thể Vân）   

梅つぼみ

黄色満開

春の色

ume tsubomi

kiiro mankai

haru no iro

nụ hoa mơ

nở vàng

           màu của mùa xuân       ※

Giải khuyến khích  (No.369   Lã Minh Phương)

夏草が

野原に揺れる

波のよう

natsukusa ga

nohara ni yureru

nami no you

ngọn cỏ mùa hè

lay động trên cánh đồng

như sóng gợn

(※  Bài tiếng Việt do Tổng Lãnh Sự quán dịch)